Zincirlerle bağlanmak, günler, aylar, belki yıllar boyu o zincirlerden kurtulamamak. Zor olsa gerek.
Warren Buffett, 30 Ağustos 1930’da Amerika’nın Nebraska eyaletinde doğan bir insan. Kendisi bir iş insanı ve hisse senedi yatırımcısı. 20. yüzyılın en başarılı yatırımcılarından biri olarak görülüyor. Ayrıca “Berkshire Hathaway” yatırım şirketinin CEO’su olmakla birlikte aynı zamanda en büyük hissedarı. Kendisi şu an 91 yaşında. Alışkanlıkların zincirlerinin önce duyulamayacak kadar hafif, sonrasında da kırılamayacak kadar güçlü olduğuyla ilgili bir söz söylemiş. O kadar yıllık hayat ve iş tecrübesine bakılırsa bir bildiği vardır muhakkak ki böyle bir söz söylemiş.
Öncelikle alışkanlık nedir sorusuyla başlayalım. TDK’ye göre alışkanlık, iç ve dış etkilerle hep aynı şekilde gerçekleşmesi sonucu beliren şartlanmış davranış. Yani şartların tekrarlandığı durumda istem dışı aynı şekilde yapılan davranış bütünü.
1960 yılında bir plastik cerrahı olan Maxwell Maltz “Psycho-Cybernetics” isimli bir kitap yazıyor. Bu kitabın içeriği genel olarak zihin-beden bağlantısı ve kişisel hedeflere ulaşmakta başarılı olmanın özüdür. Bizim ilgilenceğimiz asıl yer, 21 gün kuralı. Maltz, mesela burun ameliyatı gibi estetik bir müdahale sonrasında hastanın yüzüne alışmasının veya kolu veya bacağı gibi bir uzvu kesilen kesilen bir insanın yeni duruma alışmasının yaklaşık 21 gün sürdüğünü tespit etmiş. Hatta kitabının önsözünde “Bu deneyimler ve yaygın olarak gözlemlenen pek çok fenomen, bir zihinsel görüntünün silinip yerine yenisinin gelebilmesi için minimum 21 gün geçmesi gerektiğini gösterir.” gibi bir ifadeye yer vermiş. Bu “minimum 21 gün geçmesi gerekir” sözü zamanla “Yeni bir alışkanlık 21 günde oluşur.” sözüne evrilmiş. Bu kesin bir bilgi değil elbette çünkü 3 hafta gibi bir sürede ne bir şeyden vazgeçmek tamamıyla mümkün olabilir, ne de bir şeye vazgeçilemeyecek koşulda bağlanmak. Bu insandan insana illaki değişir.
Warren Buffet’ın sözüne dönecek olursak, sembolize edilen nedir? İlk olarak zincir. Zincirle bir şeyi bağlarız, zincirsiz. Açılması veya kırılması çok zordur. Alışkanlıklar da insanı aynı bu şekilde delicesine bağlar. Zincirler özgürlüğü sınırlar, engeller. Alışkanlıklar da insan hayatını oldukça sınırlarlar ve bazı durumlarda adeta cehenneme çevirirler yaşantımızı. Buffett’ın “… hiç duyulmayacak kadar hafif…” sözüyle kastettiği şey ise alışkanlıkların biz fark bile edemeden yavaş yavaş bizi bağlamaları, vazgeçemeyeceğimiz bir duruma sokmalarıdır. “… kırılmayacak kadar güçlü…” kısmıyla ise aslında anlatmak istediği, alışkanlıkların bırakılması ve vazgeçilmesi çok zor olduğudur.
Alışkanlıklar, nasıl ilerlediğinin farkına bile doğru düzgün varamadan gelişir sonra ise hayatımızı oldukça etkileyecek bir aşamaya gelirler. Alışkanlıklar devam ettikçe vücut buna alışır ve bunu artık ihtiyaç olarak görmeye başlar. Bu nedenle vazgeçmek, alışkanlıklarımızı bırakmak hayliyle zordur. Güçlü bir irade ister.