Uçan Para

Gelişen teknoloji ile günümüzde para akışının kontrolü bir hayli güç olmuştur. Online ödeme yöntemlerine her gün yenileri ekleniyor. Bu teknoloji bizlere birçok fayda sağlıyor. Lakin her güzel şeyin bir de kötü yanı elbet oluyor.

1949’da, New York’taki bir iş yemeğinin ardından faturayı ödemek isteyince cüzdanını evde unuttuğunu fark eden Frank McNamara’nın kredi kartını icat etmesiyle dünyada yeni bir dönem başladı. Bu icat hızla dünyaya yayıldı ve herkesin kullanımına sunuldu. Birçok insanın da hayatını kolaylaştırdı. Şimdilerde ise kart bile olmadan ödeme yöntemleri üzerinde çalışılıyor. Apple Pay, Bitcoin, Paypal bu sektörde büyük yol kat etmiş bazı isimler.

Mart ayında Danimarka’da ekonomi bakanı tarafından yeni bir yasa tasarısı öne sürüldü. Yasa değişikliği ile beraber 2030 itibariyle ülkedeki market, restoran ve alışveriş mağazaları “yalnızca kart ile ya da internet üzerinden ödeme” seçeneklerini tercih edecek, nakit para kullanımı bu yerlerde kalkacak.  Ülkede posta hizmetleri, doktorlar, eczaneler ve benzeri hizmetler ise nakit para kabul etmeye devam edecek. Haberi ilk gördüğümde bayağı şaşırdım. Dünyanın başka yerinde daha önce böyle bir görülmemişti. Teknoloji nasıl bizi buralara getirdiğini düşündüm. Genel olarak düşününce fikir hoşuma gitti.

Danimarka Ekonomi Bakanı Rasmus Jarlov’un açıklamasına göre, yasa değişikliğinin suçla mücadele kapsamında da fayda sağlayacağını söyledi. Danimarka’nın yanı sıra Kuzey Avrupa ülkeleri, İsveç, Norveç ve Finlandiya da yakın gelecekte nakit para ile alışverişi tamamen sonlandırmak istiyor. Bu gelişme haberleri çok güzel. Fakat ben Danimarka Ekonomi Bakanı ile aynı fikirde değilim. Gelişen teknoloji ile elektronik ortamda her şeyin erişimi çok kolay hale geldi. Açıkça söylemek gerekirse bu nakitsiz ödemeler sanal alem korsanlarına, yani hacker olarak adlandırdığımız kişilere, daha fazla imkan tanıyacak. Nakit paralar her yerde kullanımda olmasına rağmen şu anda bile çalınan kredi kartları, banka hesapları, kripto paralar oldukça fazla. Eğer nakit parayı tamamen bırakıp sanal ödemeye geçilirse bu vakaların daha da artacağını varsayıyorum. Kötü niyetli hackerların işi daha da kolay bir hal alacak.

Bu yasayı bir de ekonomik yönden incelemek gerekir. Her ne kadar bu konular üzerinde yeterli bilgiye sahip olmasam da yorum yapmadan geçemeyeceğim. Yaptığım yorumlar doğru veya yanlış olabilir tabi ki onlar sadece benim fikrimden oluşmaktadır. Nakit paranın kullanımının az olması Danimarka devletinin daha az para basacağı anlamına gelmektedir. Ekonomide “senyoraj” adı verilen bir kavram vardır, yani kısaca devletin para basma hakkını kullanarak elde ettiği gelire denir. Netleştirmek için bir örnek vermek gerekirse: Diyelim ki 200 TL değerinde olan banknotu devlet 5 TL’ye mal ediyor ve piyasaya bu banknotu sürdüğünde 195 TL değerinde bir kazanç elde ediyor, buna da “senyoraj” deniyor. Kısaca bu yasa Danimarka’nın aleyhine olabilir bu perspektiften baktığımızda. Diğer yandan bakarsak İktisat biliminde ki temel kanunlardan biri olan nedret kanunu bize der ki: Bir malın miktarının artması onun değerinin azalmasına sebep olur. Bu da demek oluyor ki Danimarka piyasada ki Kron (Danimarka para birimi) miktarını azaltarak paranın değerini arttırabilir. Paranın değerinin artması da alım gücünü artıracaktır. Örnek vermek gerekirse 100 Kron değerinde yurt dışından ithal ettiğiniz bir ürünü paranın değeri arttığında yapılacak olan alım kolaylaşacağı için 80 Kron fiyatına ithal edebilirsiniz. Yaptığım yorumları kısaca özetlemek gerekirse Danimarka nakit para basımından elde ettiği gelirden feragat edecek ve piyasadaki para miktarını azaltarak kendi para birimlerinin değerini artmasını sağlayacak.

Bu yasayı halkın gözünden değerlendirecek olursak onların işlerini kolaylaştıracağına inanıyorum. Çünkü kredi kartı bize oldukça zaman kazandırıyor ve yanımızda nakit para taşıma gereksinimini ortadan kaldırıyor. Ayrıca mali hesapların yapılmasını da kolaylaştırıyor. Kredi kartından yapılan harcamaların listesine hesap sahipleri kolayca erişebiliyor ve mali hesaplarını tutabiliyor.

Gelecekte Danimarka’nın yapacağı bu hamlenin onları nasıl etkileyeceği henüz belli değil. Nakit paranın devrinin bitişine şahitlik bile ediyor olabiliriz. İlerleyen zamanla beraber bunu öğreneceğiz.