“Şehirleri süsleyen tarihî yapılar yıkılmalı ve yerlerine yenileri yapılmalı mı yoksa korunmalı mı?” sorusuna farklı kültürlerdeki farklı insanların verdiği iki cevap vardır. Bazılarımız der ki “Tarihi binalar kültürdür, yaşanmışlıklardır; o şehrin ya da o ülkenin en özel tarihi miraslarıdır.” Bazılarımız da der ki “Bu binalar eski ve yıpranmış devir değişiyor, yıkılma ve çökme ihtimalleri var. Yıkılıp yerlerine yenileri yapılmalı.”
Bir örnek üzerinden gidecek olursak, Paris’te yürüdüğünüz zaman hissettiğiniz o tarifsiz duygunun sebebi ne sizce? Orayı özel kılan, Paris’i Paris yapan ne? Ben söyleyeyim o yüzyıllık, paha biçilemez yapılar. Sadece Notre-Dame Katedrali’nden ya da Conciergerie’den bahsetmiyorum ben “o yapılar” derken. Orada 2021 yılında insanların yaşadıkları ve vakit geçirdikleri binalar bile çoğu zaman yüz, bazen iki yüz, bazen daha da fazla senelik yapılar.
Bir ülkenin tarihinin en somut, en gerçek kısmıdır o yapılar. Ne kitaplar kadar soyuttur ne de müzeler kadar sıkıcı. Gerçekliktir, gerçek ve somut tarihtir. Düşünsenize beş yüz yıllık bir binada yaşadığınızı. Korkutucu mu geliyor böyle söyleyince? Bana sorarsanız olağanüstü derecede hoş bir durum. Ülkenizin yüzyıllık tarihini görmüş, bundan yüzyıllar önce, o zamanda o ülkede yaşamış insanlar tarafından tasarlanmış, o zamanda yaşamış insanlar tarafından inşa edilmiş tarihi eserlerdir onlar. Neler yaşanmıştır o binalarda, nelere tanık olmuştur o binalar. Fransa örneğinden devam edecek olursak, gittiniz mi bilmem ama Fransa’nın sokakları müze gibidir. Öyle özel mimari yapılar süslemiştir ki o sokakları.
Yıkıp yenisini yapmanın doğru olduğunu düşünen insanları anlamaya çalışıyorum zaman zaman, neden bu soruya o şekilde cevap verdiklerini düşünüyorum. Sanıyorum ki yapıların yetersiz olduğunu düşünerek bu cevabı veriyorlar. Gelişiyoruz, her ülke dünyanın birçok yeri değişiyor. Ama o yapılar tarihi yapılar güzel tasarlanmış tarihi miraslar bunca yıl ayakta kalabilmiş bundan sonra da ayakta kalabilecek yapılar. Tarihi yapılar en fazla güçlendirilmeli düzenli kontrollerle ayakta tutulmalı. Çünkü onlar şehirlerin kültürü, geçmişi, tarihi. Müzeler mesela hepsi daha sonradan insanlar tarafından müze haline getirilmiş binalar ya da tarihi eserlerin korunması ve sergilenmesi için ayarlanmış binalar. Ama o eski yapılar olarak tabir edilen yapılar bütünüyle tarihi sanat eserleri, tarihi miraslar ve tarihi duygulardır.
Bu anlatmaya çalıştıklarımdan da anlayacağınız üzere; ben, ta en başta bahsettiğim o soruya “Eski tarihi binalar kültürdür ve o şehrin tarihi eserleridir, asla yıkılmamalıdır!” diyerek cevap veririm.