İş yerlerinde insan ile robot karşılaştırması konusu uzunca bir süre ön planda olmuştur. Google’ın, randevu almak için restoran ve dükkanları arayabilecek yapay zeka asistanını tanıttığı YouTube videosunun altındaki yorumlara bakın – insan işçilerin yapay zeka donanımlı makinelerle değiştirilmesi riski konusunda izleyiciler arasında derin bir endişe göreceksiniz. Ama öte yandan, Elon Musk bile attığı bir tweet ile Tesla’da “insanların hafife alındığını” söyleyerek “aşırı robotlaşmanın bir hata” olduğunu itiraf etti. Bu tür argümanlardan esinlenerek, bir soru üzerinde durmaya devam ediyorum; bugünün istihdamında robotlaşmanın daha geniş bir anlamda rolü nedir?
Wall Street Journal’in yakın zamanda yayınladığı bir makalede mantığa aykırı gelebilecek bir sonuç ortaya çıktı: robotlaşma aslında endüstriyel robotları yaygın olarak benimseyen şirketler ve ülkeler/bölgeler için iş yaratıyor. Danışmanlık firması Deloitte tarafından 2017’de yapılan bir araştırmaya göre Birleşik Krallık’ta robotlaşma, son 15 yılda 3.5 milyon yüksek vasıflı iş yarattı. Almanya merkezli Avrupa Ekonomik Araştırmaları Merkezi’ne göre, 2021 yılında Almanya’daki endüstriyel istihdamın %1.8 yükselmesi bekleniyor. Asya Kalkınma Bankası, Nisan 2018’de robotlaşma kendi bölgesinde 34 milyon ek iş yarattığını söyledi. İş büyümesinin arkasında öncelikle iki etken var. Biri, robotik aracılığıyla robotlaşma, bireysel şirketlerin ve ülkelerin/bölgelerin üretim maliyetini düşürmesini ve/veya ürün kalitesini iyileştirmesini sağlamasıdır; bu da sonuçta piyasadaki rekabet gücünü artırıyor ve iş için ek talep yaratıyor. Dahası, fabrikalarda ve ofislerde tekrarlayan görevlerin robotlaşmasına rağmen, insanlara hüküm ve problem çözme gerektiren yaratıcı görevler için hala çok ihtiyaç vardır. İşletmelerin giderek daha karmaşık hale geldiği sektörlerde, makinelerle çalışmak ve/veya makinelerin verimliliği artırmasına yardımcı olmak için daha fazla “insan düşünürüne” ihtiyaç duyulmaktadır.
Wall Street Journal makalesinin belirttiği bir örneğe göre Güney Carolina’nın Spartanburg şehrindeki BMW fabrikasında robotlar her gün üretim hattından geçen 5.000’den fazla otomobil kapısının iç tarafına daha önce elle takılan siyah, ses yalıtımlı kauçuk fitiller takıyorlar. Aynı üretim hattında insan işçiler, hüküm ve karar verme gerektiren fitilin yerleştirilmesindeki nihai kontrolleri yapıyorlar. Bu tür bir robotlaşmaya rağmen, BMW fabrikasının iş gücü son on yılda 4.200 işçiden 10.000 işçiye yükseldi ve bu insanlar daha karmaşık otomobil montajlarını icra ediyorlar.
Bununla birlikte istihdam resmi, tüm endüstriler için pembe değildir. Giyim gibi sektörlerde birçok işin daha verimli ve hassas çalışabilir robotlar yüzünden kaybolması bekleniyor. İyi haber ise şirketler genellikle işçilerin becerilerini yükseltmek için gerekli eğitimleri zaman içinde almasını gerektiren görevleri bir anda robotlaşmaya geçirmiyorlar. İşverenlerin ve hükümetlerin, çalışanların robotları “yöneticilerine” yardımcı olacak yazılım kodlaması ve mühendislik tasarımı gibi beceriler konusunda dersler vermesi önemlidir.
Robotlar yüzünden iş kaybetme tehlikesiyle ilgili tartışmalar bana, 1930’larda İngiliz Ekonomist John Keynes’ın 21. yüzyılda insanların üretkenliklerini artıracakları için haftada sadece 15 saat çalışmak zorunda kalacağı ünlü tahminini hatırlatıyor. Tarih kendini tekrarlayacak mı?