Zeka sizce çevresel etkilerden mi oluşur? Yoksa sadece doğuştan gelen zekanın üstüne hiçbir şey katmadan hayatımızı mı geçiririz? Peki ya kişilik? Kişilik aileye benzer mi? Aile yapısına göre mi şekil alır? Bir insanın kişiliği zamanla değişebilir mi? Yoksa aynı mı kalır hep? Bir sürü birbiriyle ilişkili soru var.
Mesela bazen doktor bir anne babanın çocuğunun da çok Zeki olacağını varsayarız içten içe. Hatta olmayınca şaşırırız. Demeksizin zekanın genetik bir getirisi var. Ama bu demek değilki sadece doğuştan gelen zekayla kalır insan. Mesela zeka seviyelerine bir puan versek. Yüksek zeka 20, normal zeka 10 olsun. Birde elimizde iki insan olsun. Doğduklarında birinin zekası 15 A kişisi, birininki 5 B kişisi olsun. A kişisinin asla zekasını geliştirmek için çaba göstermediğini farz edelim ama B kişisi her gün zekasını geliştirecek türden çalışmalar yapıyor diyelim. Bir süre sonra görürüz ki B kişisinin zekası 10 olmuşken A kişisi olduğu yerde kalmış belki de 12 ye düşmüştür. Burdan çıkarırız ki zeka tabiki genetikle ilgilidir fakat kişinin kendine kattıkları daha önemlidir. Bir tarafta bir insanın zekası 2 katına çıkabilecekken diğer tarafta zekası bile azalabilir. Kişi hiçbir zaman zaten yapabiliyorum demeyip kendisinigeliştirmelidir. Yani her şey kişinin kendisinin elinde.
Kişilik nasıldır ki? Hep toplumda şu lafları duyarız :”Nasıl da yardımsever, aynı annesi.”, “Bu inadını babasından almış.”, “Aynı ablası gibi hareketli.” … Demek ki bu konuda da genetiğin rolü var. Ama gene burda da iş sadece genetikte bitmiyor. Burda da devreye yaşanmışlıklar ve aile yapısı giriyor. İnsan hayatta yaşadıklarına göre şekillenir. Yaşadığı deneyimler, gördüğü olaylar kişinin olaylara tepkisini dolayısıyla kişiliğini etkiler. Bu kişilik genetik gelen kişilikle harmanlanıp o kişinin karakterini ortaya çıkarır. Bir de tabiki aile yapısı var. Bir insan her zaman çocuktur ailesinin yanında. Ve hep bir rol model olarak görür onları bilinç altında. bazen o rol modellerinin yaptıklarının yanlış olduğunu anlar fakat gene de bilinçaltında öyle kaldığı için gene onların yaptıklarını yapar fark etmeden. Babasının sürekli annesine bağırdığını gören bi çocuk eğer kendini düzeltmeye uğraşmazsa o da ileride eşine bağırır. Çünkü onun rol modeli de öyle yapmıştır. Evet belki küçükken anlamıştır onun yanlış yaptığını ama ne olursa olsun o, o küçük çocuğun rol modelidir. Onun yaptıkları doğrudur o küçük çocuk için. Tabiki istisnalar vardır, bu istisnalar da hayatın direttiklerini red edip kendi kişiliğini kendi araştırıp bulanlardır. Ben bu insanlara çok saygı duyarım. Çünkü kendi benliklerini kendileri yaratırlar. Bu da onları özel kılar.
Sonuca bağlayacak olursak görürüz ki her insan da bir alt yapı vardır. O alt yapı insandan insana göre değişir fakat her şey insanın kendisini geliştirmesinde biter.