Yasa, devletin yasama organları tarafından konulan ve uyulması gereken kurallar bütünü, kanun. Yasalar, tüzükler, yönetmelikler hukuk kurallarıdır. Hukuk, karşılıklı hakları ifade eden bir kavramdır. Yasa ise bu hakları koruyan ve belirleyen kurallar.
En bilindik ve aynı zamanda çok eskilere dayanan Hammurabi Kanunları, Babil kralı Hammurabi’nin bazı konularda verdiği kararlardır. Bu kanunun bazı maddelerinden bahsedeceğim.
Mesela bir adam başka bir kişinin özgürlüğünü kısıtlayacak bir harekette bulunursa aynı ceza ona da verilir, bir kişi hırsızlık yaparsa eli kesilir, babasını döven kişinin iki eli de kesilir, bir adamın gözünü çıkaranın gözü çıkarılır… Kısaca ne yaptıysan karşılığında aynısını alırsın. Olumlu açıdan değil, oldukça korkunç ve belki de canice bir yönden.
Konulan kural bu. Devletin kanunu bu, ne karşı gelebilirsin ne de engelleyebilirsin. En azından olması gereken bu. Bu tür katı kurallar muhakkak yapılan şeyleri, suçları, engelliyodur. Sıfıra indirmese bile azaltıyordur, azaltmalı.
Kanunlar insanların hayatlarını kolaylaştırmaya yardımcı olur. Hiçbir kural olmasa insan, boşlukta kalır; ne yapacağı, ne yapması gerektiğini, ne yapmaması gerektiğini bilmez. İnsanoğlu böyle. Oldukça basit bir örnek vereceğim. Bir öğrencinin önüne testi koyarsın yapmaz, etrafa bakınır; ta ki sen ona kızana kadar. “İnsanların çoğu özgürlüğü gerçekten istemezler; çünkü özgürlük sorumluluk gerektirir ve insanların çoğu da bundan korkar.” demiş Freud. Peki ya insan psikolojisi?
Yapılan bir deneyden bahsetmek istiyorum. Küçük çocukların önüne şeker konuluyor ve büyükler gelene kadar yememeleri söyleniyor. Hepsi olmasa da birçoğu yiyor, karşı gelemiyor. Çok masum bir örnekti bu ama bunu medeni bir devlette yaşayan olgun insanlara yorarsak işin hiçbir masumluğu kalmıyor. Cinayet, tecavüz, hırsızlık… Bunlar da kanunda yasak olan, cezaları olan şeyler.
Bir şeyden zorla mahrum bırakmak, yasak kılmak. İnsan mahrum bırakıldığını yapmak ister, merak eder. Cazip gelir insana yasak olan. Hayattan fırlayıp bir sürü esere konu olmuştur yasak aşklar. İlgi çeker yasaklar, daha çok ister insan onları. Yapma denileni yapar insanoğlu, böyle gelmiş ve böyle de gidecek. Adem de elmayı o yüzden yemedi mi zaten?
Kanunlar olmak zorundadır. Eğer bir ülke medeniyse, belli bir seviyenin üstündeyse olmalıdır yasalar. Ne cahiliye devrindeyiz ne taş devrinde. Yasa olmazsa suç olur. Yasa varken de suç var ancak yasalar bunları engelliyor olmalı. Eğer siz cezanınızı belirtirseniz, ve bu cezayı gerçekten uygularsanız, insanlar korkar. Eğer psikolojik sorunları yoksa; bir insan, birine tecavüz ettikten sonra cezasını alırsa bir daha buna cesaret edemez. Yasalar suçları engelleyebiliyor olmalı, aksi takdirde sizi suç işlemeye daha çok meyilli hale getirir. Eğer yasalar suçu engellemiyorsa siz güç alırsınız bu durumdan. Ayağınız yere daha sağlam basar çünkü size bir şey olmayacağını, hatrı sayılır bir ceza almayacağınızı bilirsiniz. Kanunlar suçları önleyebilecek nitelikte olmalıdır.
“Kanuna güvenlik ve saygı olmayan yerde zarar o kadar büyüktür ki, hiç bir fena kanun, memlekete o kadar ziyan vermez.” Chateaubriand.