Şöyle başlamalıyım ki insanlar tarihi keşfetmeye başladıklarından beri milyonlarca kazı ve eser bulmuşlardır. Bunlar ya toprağın altında, ya yeni yapılmış bir binanın altında ya da su altında. Su altından çıkarılmış bir tarihi eser bence daha değerlidir çünkü onun için verilen emek daha fazla gibi gözüküyor. Peki, ya ülkenizin sahip olduğu önemli bir arkeolojik bölgeyi insanların temel ihtiyaçlar için kaybetmeyi göze alır mıydınız? Elinizdeki bu bölgeyi baraj yapmanız gerektiği için kaybetmeyi tercih eder misiniz? Bu arkeolojik bölge elinde tarihi bir değer tutuyor, yani insanların tercih yaparken bence bu değere göre düşünmesi de gerekiyor. Ayrıca barajın yapılmasının da nasıl sonuçlar doğuracağı düşünülmeli. İnsanların nasıl yarar elde edebileceğine dikkat edilmeli. Yani bu durumda her iki tercihte de hem iyi ve artı yönleri, hem de eksik yönleri var.
Arkeolojik olarak bakarsak insanlar tarihi gelişmeler ve bilgiler için bu tarz kazı alanlarını başka nedenler için kullanmamalılar. İnsanların kendi geçmişlerini öğrenmek, geleceklerini geliştirmek kadar önemlidir. İnsanlar tarihi gelişmelerinden o topraklarda yaşamış insanların geçmişte nasıl olduğunu, nasıl bir kültüre sahip olduğunu anlayabiliriz. İnsanların bu bölgeden bazı konulardaki ilk tarihi eserleri çıkarması da mümkün. Göbeklitepe bilindiği üzere tarihteki en eski dini eser. Belki Göbeklitepe’den daha eski bir yer bu arkeolojik kazıda ortaya çıkacak ve çok daha önemli eserler bulunacak. Yani bu kazı bölgesi yerine baraj kurulmaması durumunda bu tarz gelişmeler olup ülke turizmi açısından önemli adımlarda atılabilir. Bu tarihi mekanlara ziyaretçi almak gibi.
Diğer bir bakış açısı olarak insanların ihtiyaçları gereği baraj kurulması gerekebilir. İnsanlar için bazı durumlarda tarihten önce, her şeyden önce, temel ihtiyaçlar gelir. Eğer ki bu baraj da bu temel ihtiyaçları karşılayacaksa yapılması kötü bir şey değil. İnsanların su, elektrik veya sıcaklık ihtiyacını buradan karşılayabilir hatta fazlalık durumlarda bunları ticarette kullanabiliriz. İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak belki de yüksek miktarda enerji üretip başka alanlarda gelişim sağalamaya yarar. Bu tarihin gelişmesi için pek böyle olmaz. Tarihin geliştirebileceği alanlardan bir kısmı sadece turizm ve iş imkanı olabilir.
Kısacası insanlar bu arkeoloji bölgeden her türlü faydalanabilir fakat önemi olan senin ülkenin veya bölgenin açısından hangisinin daha çok artısının olup, hangisinin daha çok işe yarayacağıdır. Bir baraj yapmak insan açısından daha çok işe yararken orayı kazıya çevirmek belki de gelecek için daha iyi bir yatırım. Bunu kimse tam olarak bilemez ama bir seçim yapmak gerekirse ben baraj yapmayı tercih ederdim. Çünkü daha önce bahsettiğim gibi insanların yararına olan bir şey her zaman artı demektir. Sebebi eğer bir insana yararlıysa bu yaptığın şey kesinlikle diğer bütün insanlara da yararlıdır. Sonuç olarak ben böyle düşündüm ve böyle bir durumda baraj kurdururdum. Eğer durumlar ve seçenekler farklı olursa farklı bir seçenek seçmem mümkün. Peki siz hangisini yapardınız. Bir kazı mı başlatırdınız, yoksa bir baraj mı kurardınız?