Aslında her yaz havaların ısınmasıyla sokağa dökülen vatandaşlardan duyarlı olanların muzdarip olduğu bir olaydı çevre kirliliği ve bu yaz sonunda beklenen ilgiye ulaştı. Serenay Sarıkaya,Beren Saat, Lewis Hamilton, Aydilge, Jeremy Meeks gibi daha birçok ünlü isim 2018 yılının yaz aylarında magazin dergilerinin kapaklarında, gazetelerde çöp toplayarak duyarlılıklarıyla yer aldılar. Haliyle bu durum ülkemizde büyük bir yankı uyandırdı ve devletimiz tarafından da bu iş ile ilgileneceğine dair yeşil ışık yakıldı.
Ağustos 2018’de, Çevre ve şehircilik Bakanlığı tarafından verilen 1 Ocak 2019’dan itibaren poşetlerin parayla satılacağı kararı tekrardan gündeme geldi. Bakanlık tarafından yapılan yazılı açıklamada plastik poşetlerinin kullanımının artmakta olduğundan fakat ülkemizdeki mevcut geri dönüşüm oranlarının çok düşük olmasından bahsedildi. Aynı uygulamanın dünyanın farklı yerlerinde de kullanıldığı ve gereksiz plastik poşet kullanımında ciddi oranda bir azalma olacağının üzerinde duruldu.
Naylon poşet kullanımının ücretli olduğu ülkelerin başında Çin gelmekte. Çin’de naylon poşet kullanımı 2008’den beri ücretli. İtalya’da ise bu uygukama 2011 yılından beri devam etmekte. Fransa, İngiltere ve Almanya’da poşetleri parayla satan üllkeler arasında yer almaktadır.
Peki, bu uygulama ilkemizde nasıl yürüüyor?
25 kuruş olan plastik poşet ücretinin 15 kuruşu devlete, 10 kuruşu marketlere gitmekte. Vatandaş, makretten poşet satın almaya karar verdiği takdirde eskiden bedavaya alınan poşetler satılmakta. İşte eksik de burada ortaya çıkıyor. Poşet kullanımını paralı yapan ülkelerde, marketlerde satılan poşetler bizimkiler gibi tek kullanımlık ve kolay yırtılan poşetler değil. Bu ülkelerde daha dayanıklı amddelerden yapılan ve en az 5-6 kere kullanılabilecek, hacimce büyük, içine birçok şey sığailecel poşetler satılıyor. Bunların yanı sıra, birçok vatandaş eskiden bedavaya aldığı poşetleri bir kenarda sakladığını ve o poşetleri çöp torbası olarak değerlendirdiğini belitriyor. Bu bağlamda düşünüldüğü zaman alışveriş poşeti alınmasa bile marketlerde paketlii olarak satılan plastik çöp poşetlerinin satışında mecburi bir artış görülecek. Bu poşetler çöplerdeki sızıntıyı engellemek adına marketlerde verilen poşetlere kıyasla daha kalın olduğu için doğada yok olmaları daha da zor. Aynı zamanda kokulu olarak satılan çöp poşetlerinin üretimi srasında kullanılan kimyasallar da çevreye zarar vermekte.
Bakanlık tarafından da belirtildiği üzere bu plastik poşetlerin geri dönüştürülmesi maliyetlerinden daha pahalı ve oldukça zor bu yüzden de vatandaştan poşet için alınan para geri dönüşüme değil çevreyi temiz tutmak için harcanacak. Satılan poşetler eskileriyle aynı kaldığı sürece gelecek için bir yatırım olacağını ve poşetleri parayla satmanın uzun vadeli bçr çözüm olacağını düşünmüyorum.
Eskii poşeterin satışının devam etmesi hali hazırda marketlerin elinde göz ardı edilemeyecek kadar fazla poşet olmasıysa eğer, poşetleri satmaktansa depozitolu cam şişe gibi bir uygulamanın kullanılmasının daha yararlı olacağını düşünüyorum. Yani belli bir miktar poşet getiren bir vatandaş, karşılığında marketlerden bir şeyler almalı. Bir şeyi kullanmak için para vermektense kullandıktan sonra iade edip karşılığında yeni şeyler elde etmenin çevreyi koruma yolunda daha motive edici bir adım olduğunu savunmaktayım. Bir nevi, ödüllendirme uygulaması sayesinde hem halkımız bu konuda bilinçlenmiş olacak hem de zaten şu anki ekonomik durumdan dolayı cepleri delik olan vatandaşa yeni bir masraf çıkmamış olacaktır.
Bunlara ek olarak, bu uygulamadan sonra vatandaşın aklında yeni bir soru oluştu: Neden eskiden bedavaya aldığımızın bir şeye hem para veriyoruz hem de üzerinde amblem olan poşetler taşıyarak market için reklam yapıyoruz ? Bu konunun da yine tamamen eski poşetlerin satılmasından kaynaklı olduğunu düşünüyorum. Eğer üzerinde amblem olsun olmasın aynı kalitede poşetler satılmaya devam edilecekse, söz konusu durum çevreyi korumakla alakalı olduğundan dolayı aynı poşetin amblemsizinin üretilmesi daha büyük bir kirliliğe sebebiyet vermekten başka bir işe yaramayacaktır. Bu durumda, markalardan onlarca para bayılıp üzerinde kocaman amblem olan vesırf üzerindeki amblem görünsün diye o parayı veren halkımız, aynı soruyu bu markaların üreticilerine de sormadığı için haksız duruma düşüyor.
Bu uygulamanın zayıf kalan bir başka yanı ise pazarlar. Her hafta gittiğimiz pazarlarda poşet kullanımının nasıl gerçekleştirleceği altı doldurulmamış bir boşluk olarak cevaplandırımlayı bekliyor.
Hulasa, bu uygulamanın geliştirildiği ve daha etkili hale getirildiği takdirde oldukça yararlı olacağını düşünmekteyim. Bu uygulamaya ek olarak ise ülkemiz içerisinde bilinçlendirme kampanyaları başlatılması gerektiğini, bacasında filtre olmayan, atıklarını doğaya atan fabrikalarının daha sıkı bir denetim altına alınıp düzenlenen kurallara uymayanlara daha ağır yaptırımlar uygulanması gerektiğini düşünüyorum. Eğer gerçekten amacımız çevreyi korumaksa devletimizin bu konu hakkında daha sık denetime başlayarak özellikle alışveriş merkezleri ve kafelerdeki çevreyi kirleten tutumları daha dikkatli ve yakından takip etmenin ülkemizin çevreyi koruma adımlarının başında gelmesinin büyük bir yararı olacaktır.