Öncelikle merhaba , bugün sizlerle beynin düşünme yetisinin bildiğimizden daha kompleks bir yapı ve işleyiş içerisinde olduğundan ve Üçlü Beyin Kuramı (Triune brain)‘ndan bahsedeceğim.
Kuramın sahibi Amerikalı Nöropsikolog Paul Maclean, 1960’lı yıllarda insan beynini üç katmana ayırmış ve en alttan en üste doğru her katmana farklı isimler vermiştir. Bunlar sırasıyla: 1-Reptilian Beyin , 2-Limbik Beyin ve 3- Neo Cortex’dir.
1-Reptilian Beyin (Sürüngen Beyin-Reptilian Complex): Aynı zamanda Reptilian kelimesinin anlamı sebebiyle Sürüngen Beyin olarak da adlandırılabileceği gibi sıralamada en alt katmanda bulunduğu için Alt Beyin olarak da adlandırılabilir. Reptilian yani sürüngen beyin denme sebebi, sürüngenlerin beyninin tamamının bu katmandan ibaret olmasıdır. Biz insanların beyninin sadece en alt katmanı bu şekildedir. Sürüngen beynin amacı insanı hayatta tutmaktır ve sadece tehlike odaklı çalışır. Tehlike sezdiğinde beynin mantıklı düşünme yeteneği devre dışı kalır ve bütün emir komuta sürüngen beyne geçer. Nasıl ki herhangi bir tehlike ile karşılaştığımızda o an hiçbir şey düşünemeyecek hale geliriz, işte sebebi budur. En ilkel bölümdür ve dolayısıyla da diğer katmanlara göre en az gelişmişliğe sahiptir. Hayatta kalmayı sağlamanın yanı sıra bir de üreme konusundan sorumludur. Yani bu beyin katmanının felsefesi hayatta kal ve çoğal felsefesidir. Hayatta kalma konusu sebebiyle Survival Beyin de denmektedir. Bu katman , gelişime kapalı, gelenekselleşmiş hareketleri dürtüleyen, öğrenmeye, düşünmeye açık olmayan bir beyin katmanıdır . Kontrolü beyin sapı tarafından yapılır. Beyin sapı aynı zamanda dikkatin de merkezidir.Sürüngen beyin tehlike sezdiği zaman sadece tehlike unsuruna odaklanır ve diğer sistemleri devre dışı bırakır.(Timsahlar en tehlikeli ve en acımasız sürüngen türüdür).
2-Limbik Beyin (Duygusal Beyin-Paleomammalian Complex): Bu beyin katmanının bir diğer adı ise Duygusal Beyin’dir. Çünkü duygulardan sorumludur. Hafıza konusunda da önemli rol oynamaktadır. Özellikle de acılı ve zevkli konuları daha önce kaydeder. İlkel özelliklere sahip olan sürüngen beyne mahkum olmamak için onun gardiyanı desek yanlış olmaz. Bu yapı koku alma duyusu, duygular, araç sürme yeteneği, otonom düzenleme, bellek, epilepsi, psikotik semptomlar ve bilişsel bozukluklar ile yakından ilişkilidir.Sevdiğimiz insanlar için yaptığımız fedakarlıklar Duygusal Beyin sayesinde yapılır. Ayrıca sevgi, kıskançlık ve üzüntü gibi duyguların kaynağının da burası olduğu düşünülmektedir. Eğer limbik beyin katmanı olmasaydı sadece temel hislere sahip olur, diğer duyguları hissedemezdik . Sürüngen beyin nasıl ki sürüngenlerle ortak beyin katmanımızsa, Limbik Beyin katmanı da kedi, köpek , keçi vb. memelilerle ortak olan beyin katmanımızdır.
3- Neo Cortex (Düşünen Beyin-Neomammalian Complex): İşte geldik bizi biz yapan yani insan olmamızı sağlayan ve bizi diğer canlı türlerinden üstün yapıp dünyanın da hakimi konumuna getiren beyin katmanına. Beynin en üst katmanıdır ve sadece biz insanlarda vardır. Sadece bizde olduğu için diğer canlı türlerinden ayrılmamızı sağlamıştır ve uygar beyin de denmektedir. Diğer bir adı ise Düşünen Beyin’dir. Düşünce, akıl ve mantık buraya aittir. Duygusal beyin ile sürüngen beynin yöneticisidir. Dürtü kontrolünü de sağlar. Diğer iki katmana göre en geç olgunlaşan beyin katmanıdır. 25 yaşında gelişimini tamamlar ve beynin %70’ini kaplar. insani özelliklerin hepsi bu katman sayesinde yapılır ve aynı zamanda sabretmek, dayanmak, sorumluluklar sebebiyle bazı hazları ertelemek de yine burası sayesindedir.
Üçlü beyin kuramı her insanda farklı işler. Çünkü bu katmanların gelişmişlik derecesi her insanda farklıdır ve en çok gelişen katman hangisiyse insan o katmanın özelliklerine göre davranır. Eğer bir insan kendini ne kadar çok geliştirmişse onda en üstte bulunan Neo Cortex daha fazla gelişmiş olacaktır ve davranışları da buna uygun bir şekilde sergilenecektir. Ama eğer kendini geliştirmemiş ve dolayısıyla da gelişime katı durmuş bir insanı düşünürsek onda da en alttaki sürüngen yani ilkel beyin daha çok öne çıkacak ve bu insanın davranışları da yine bu katmana uygun olacaktır. Üçlü beyin kuramı toplumlarda da farklı şekillerde işleyebilir. Tek bir kişide olduğu gibi toplumun genelinde de hangi beyin katmanı gelişmişse o toplumun davranışları da o şekilde olacaktır. Bir toplumda bulunan insanların gelişmişliği ne kadar yüksekse o toplumda Neo Cortex de o kadar yüksek derecede gelişmiş olacağı gibi, en alttaki sürüngen beyin gelişip öne çıkarsa toplumun durumu da o doğrultuda olacaktır. Buna ikinci dünya savaşında Hitlerin peşinden giden Alman halkını örnek verebiliriz. Hitler, halkın sürüngen beynini öne çıkarmalarını sağlamış ve onları daha kolay yönetmişti.
Herkese Neo Cortex’inin baskın olduğu bir yaşam dileklerimle…
– E.G.
https://tr.instela.com/uclu-beyin-kurami–7641857
https://en.wikipedia.org/wiki/Triune_brain