İnsanlar birbirini kandırmayı severler. Biriyle bir bilgi paylaşırken karşısındaki bu konuya çok ilgi duyarsa anlatan kişi anlattığı bilgiyi ya da bir durumu abartarak anlatır. Bunu çoğumuz yapmışızdır. Çünkü çoğu insanlar diğerleri tarafından dinlenmeyi severler ve zaten dinleyici konuya karşı ilgi duyuyorsa o konuyu abartarak anlattığınızda ilgisi artar. İlgisinin artmasıyla can kulağıyla dinlemeye başlar. İşte insanlar bu yüzden insanlara her şeyi tamı tamına gerçek anlatmazlar. Günümüzde çoğu kişi tarafından yapılan dedikodu da böyledir. Bir olay olur ve bunu gören biri bir başkasına anlatır bu durumu ama abartarak. O da bir başkasına aynı şekilde. Bu böyle böyle devam eder ve ortaya gerçeğiyle hiç alakalı olmayan yeni bir durum çıkar. Dedikodu bir yana yeni bir bilgi veriliyorken de karşılaşılır bu duruma. Mesela haberlerde güncel bir problemle ilgili bir bilgi öğrenirsin ve bunu bir başkasına anlatırken daha büyüterek anlatırsın bunun sonucunda ise o insan yanlış şeyler öğrenmiş olur.
Peki, her insan buna aldanır mı? İşte burada dinleyicinin o konuya sahip olduğu bilginin çokluğu ya da azlığıdır. O insan çoktan bu konu hakkında bilgi sahibi iken onu kandırmak ne kadar mümkündür veya aynı insan aynı konu hakkında hiçbir bilgi sahibi değilken onu aldatmak ne kadar mümkündür? Eğer dinleyici o konu hakkında ne kadar bilgi sahibi ise onu kandırmak o kadar zordur. Çünkü eğer dinleyici de o konu hakkında bilgi sahibi ise anlatılan konuyu abartırsak bunu anlaması mümkündür. Ama eğer dinleyici konuyla ilgili az bilgi sahibi ise olayı abartırken olayın esasını bilmemesi nedeni ile abartılan kısmın da esas olaya dahil olduğunu düşünmesi çok büyük olasılıktadır. Bu tabii ki de insandan insana da değişebilecek bir durumdur. Birinin böyle olaylara inanması daha olasıdır diğerinin daha gerçekçi olması nedeniyle olaya inanma olasılığı diğerine göre daha düşüktür. Ama insanların inanma olasılığı aynı ise o konuyla ilgili daha az bilgi sahibi olan insan daha kolay aldanır yanlış bilgiye. Mesela günümüzdeki problem “Covid ” ve bu durumla ilgili her gün haberler çıkıyor. Yeni bir haber çıktığında bunu paylaşmak için aradığın arkadaşına durumu abartarak anlatmaya başlarsın ama arkadaşın da bu güncel sorunla ilgili haberleri takip ediyorsa inanmasının ihtimali çok düşüktür. Ama başka bir arkadaşınızla abartarak paylaşmak isteseniz bu durumu ve o arkadaşını bu güncel durumla çok ilgilenmiyorsa daha çabuk inanabilir ve yanlış bir bilgi sahibinde bulunur.
“Aldatmaya ve aldanmaya en elverişli şeyler bilmediğimiz şeylerdir. Bu yüzden inan en az bildiği şeye en çok inanır.” görüşüne katılıyorum.