Günümüzde yapay atıkların çoğalmasıyla birlikte dünyayı ele geçiren çevre sorunları da giderek artmaktadır. Bu sorunlar da dünya için büyük bir tehdit olan küresel ısınmayı beraberinde getirir. Dünyamızın gelecek nesillerin de rahat yaşam sürebildiği bir yer olması için hâlihazırda olan bu sorunları da ortadan kaldırmak amacıyla yeni fikirler ortaya atılmaktadır. Bu fikirlerden biri de giyim sektöründe uygulanmaya başlanmıştır. Son zamanlarda bazı giyim markaları “geri dönüştürülmüş” malzemelerden yapılan ürünlerini piyasaya sürmeye başladı. Çevre kirliliğini azaltmanın hedeflendiği bu uygulama amacına ulaşabilir mi? Peki bu uygulama bazı olumsuzlukları da beraberinde getirebilir mi?
Her gün evlerimizde onlarca plastik şişe, ambalaj kağıtları ve poşet gibi birçok malzeme tek bir kullanımdan sonra çöpe gidiyor. Ve biz çöpü evimizden çıkardıktan sonra olanları hiç umursamıyoruz. Plastik bir atığın doğada yok olma süresi yaklaşık 400 yıl, bir cam şişenin ise 4000-4500 yılken bu atıklardan günde yüz binlercesi doğaya karışmaktadır. Giyim sektörü ise bu atıkları geri dönüştürüp yeniden kullanılabilir ürünler haline getirebilir. Mesela Adidas ve Parley For The Oceans 2015’ten bu yana birlikte çalışıyor. Ancak çevre örgütü Parley’nin kurucusu Cyrill Gutsch, geri dönüştürülmüş plastik şişelerden kıyafet oluşturma fikrini 2012’den itibaren destekledi. Adidas bu işbirliğinde ayakkabı üretmek için plastik kullanmaya başladı. Koleksiyondaki her parça en az %75 geri dönüştürülmüş plastik çöpten yapılmıştır. 2017 yılında, üç farklı modelde, 1 milyon UltraBoost koşu ayakkabısı üretmek için yaklaşık 5.5 milyon adet plastik şişe kullanıldı. Adidas gibi Decathlon da eko tasarım ürünlerinin üretiminde kullanılan polyester için plastik atıkları kullanıyor. Bu şekilde de petrolden elde edilen ham madde kaynaklarımızın kullanımı azaltılıyor. Bu ürünler şimdilik azınlıkta olsa da Decathlon 2026’ya kadar ürünlerinin %100’ünün eko-tasarım ürünü olmasını hedefliyor.
Genel olarak, okyanuslarımızdaki büyük miktardaki çöplerin bir kısmını temizlemenin övgüye değer bir çaba olduğuna katılıyorum, ne var ki giydiğimiz kıyafetlerin insanda yaratabileceği sağlık problemlerini de göz önünde bulundurmak lazım. Naylon ve petrol artığı plastikten elde edilen bu kumaş türüne polyester kumaş denir. En tehlikeli kumaş türlerinden biri olan polyester kumaşlı ürün kullanımı kısırlık, düşük, kadın hastalıkları, gribal enfeksiyon, ve kanser gibi hastalıklara yol açabilir. Bu tarz malzemeler yerine insan sağlığına zararı bulunmayan pamuk, ipek ve keten gibi doğal ham maddeler kullanılmalıdır. Aynı zamanda mikrofiber yani küçük plastik parçaları, geri dönüştürülmüş kumaştan kıyafetler her yıkandıklarında sentetik kumaşlardan yapılan giysilerden dökülür ve okyanusa doğru yol alırlar. Aslında, okyanus ve kıyı kirliliğinin en büyük kaynaklarından biridir bu mikrofiberler.
Plastikten elde edilen polyester kumaşlar sağlığımıza bu kadar büyük bir tehditken plastik ve benzeri maddeleri giyim sektörünün bir parçası haline getirmektense geri dönüşümlerini başka alanlarda uygulayabiliriz. Mesela dünyada bir ilk olarak Meksika’nın Guanajuato kentinde birçok şirket bir araya gelerek yeni yapılan bir otobanda geri dönüştürülmüş plastikten yapılmış asfalt kullanıldı. 4 kilometrelik yolun yapımında 1,7 tonluk geri dönüştürülmüş plastik kullanılmıştır ve uzmanlardan biri yaptığı bir basın açıklamasında bu yolun geleneksel yöntemlerin kullanıldığı yollara oranla sürekliliğini %50 uzatıyor. Bunun yanında dijital banka Starling, geri dönüştürülmüş plastikten üretilen, Mastercard altyapılı banka kartlarını piyasaya sürdü ve bunun plastik üretimine olan talebi azaltacağını dile getirdi. Bu kartların sadece çip ve renkli şeritlerden oluşan kısmı yani %25lik kısmı geri dönüştürülebilir malzemeden oluşmuyor.
Sonuç olarak ilk bakışta çevre kirliliğine bir çözüm olarak görülebilen atıkların giyim sektöründe kullanılması yönteminin aslında bize yarardan çok zararı vardır. Yukarıda da bahsettiğim gibi kirlilik oluşturan plastik şişeleri giyim sektöründe kullanmaktansa asfalt, banka kartı hatta güneş paneli gibi çok daha başka alanlarda kullanılabilir. Dünyamızı daha yaşanılabilir bir hale getiren bu çabaları takdir etsem de eksileriyle artıları düşünüldüğü zaman geri dönüştürülmüş maddelerin giyim malzemesi olarak kullanılmaması hem insan sağlığı hem de çevremiz için daha iyi olacaktır